Βρογχικό άσθμα στα παιδιά!

Βασίλης Τσούτσος, MD, MSc Δημόσιας Υγείας

 Ειδικός Πνευμονολόγος - Φυματιολόγος

      Στο παιδικό άσθμα οι πνεύμονες φλεγμαίνουν όταν εκτίθενται σε συγκεκριμένους παράγοντες όπως για παράδειγμα η γύρη, η υγρασία κ.ά. Σε άλλες περιπτώσεις το παιδικό άσθμα εμφανίζεται μετά από κρυολογήματα ή άλλες λοιμώξεις του αναπνευστικού.

Το παιδικό άσθμα προκαλεί ενοχλητικά, καθημερινά συμπτώματα τα οποία εμφανίζονται στο παιχνίδι, το σχολείο, την άσκηση αλλά ακόμα και στον ύπνο. Σε πολλές περιπτώσεις, αν δεν αντιμετωπιστεί σωστά, μπορεί να οδηγήσει σε επικίνδυνες κρίσεις.

Το παιδικό άσθμα αποτελεί σημαντική αιτία πρόσβασης στο τμήμα επειγόντων περιστατικών των νοσοκομείων, νοσηλείας αλλά και απουσίας από το σχολείο.

Δυστυχώς η νόσος αυτή δεν θεραπεύεται και τα συμπτώματα μπορεί να συνεχιστούν και στην ενήλικο ζωή. Με τη σωστή όμως αντιμετώπιση μπορεί να υπάρξει έλεγχος των συμπτωμάτων και πρόληψη πιθανής βλάβης των πνευμόνων.

      Συμπτωματολογία.

Συνήθη συμπτώματα και σημεία παιδικού άσθματος αποτελούν:

1.     Συχνός , διακεκομμένος βήχας.

2.     Δυσκολία στην αναπνοή.

3.     Σφύριγμα στην αναπνοή και κυρίως κατά την εκπνοή.

4.     Βάρος και σφίξιμο στο στήθος.

5.     Πόνος στο στήθος, κυρίως σε μικρότερα παιδιά.

Άλλα συμπτώματα περιλαμβάνουν:

1.     Προβληματικό ύπνο ο οποίος οφείλεται σε αναπνευστική δυσχέρεια, βήχα και σφύριγμα στο στήθος.

2.     Παροξύνσεις βήχα και συριγμού οι οποίες χειροτερεύουν στη διάρκεια ή εξ αιτίας λοιμώξεων του αναπνευστικού.

3.     Καθυστέρηση στην ανάρρωση μετά από αναπνευστική λοίμωξη ή βρογχίτιδα.

4.     Δυσκολία στην αναπνοή η οποία προκαλεί περιορισμό στην άσκηση.

5.     Κόπωση η οποία συνδέεται άμεσα με τα προβλήματα στον ύπνο.

Το πρώτο ενδεικτικό σημείο άσθματος στα παιδιά αποτελεί το σφύριγμα που επιμένει, σε έδαφος συνήθως ιογενούς λοίμωξης του αναπνευστικού. Με την πάροδο του χρόνου και καθώς το παιδί μεγαλώνει, άσθμα που συνδέεται με αλλεργίες είναι πολύ συχνό.

Τα συμπτώματα και τα σημεία του άσθματος διαφέρουν από παιδί σε παιδί και μπορεί να χειροτερεύουν αλλά και να βελτιώνονται με το χρόνο. Ενώ ο συριγμός πολύ συχνά συνδέεται με άσθμα, δεν παρουσιάζουν σφύριγμα στο στήθος όλα τα ασθματικά παιδιά. Κάποια από αυτά μπορεί να έχουν μόνο ένα σημείο ή σύμπτωμα όπως για παράδειγμα βήχα ή πίεση στο στήθος. Είναι αρκετά δύσκολο λοιπόν να αποδοθεί κάποιο σύμπτωμα σε ένα παιδί, σε άσθμα ή κάποια άλλη αιτία.

Πότε είναι απαραίτητη η επίσκεψη σε γιατρό;

Σε υποψία άσθματος θα πρέπει άμεσα να ζητηθεί ιατρική συμβουλή. Η έναρξη θεραπείας άμεσα θα βοηθήσει αφενός μεν στον καθημερινό έλεγχο αφετέρου δε στην πρόληψη των κρίσεων.

Κλείστε ραντεβού με τον γιατρό, αν:

1.     Ο βήχας είναι σταθερός, διαλείπων ή φαίνεται να σχετίζεται με την άσκηση.

2.     Υπάρχει σφύριγμα στο στήθος κυρίως κατά την εκπνοή.

3.     Υπάρχει δύσπνοια ή ταχύπνοια (αυξημένη συχνότητα αναπνοών).

4.     Το παιδί παραπονείται για σφίξιμο στο στήθος.

5.     Υπάρχουν επανειλημμένα επεισόδια βρογχίτιδας ή πνευμονίας.

Το άσθμα μπορεί να χειροτερεύει τη νύχτα οπότε θα πρέπει να προσέχουμε αν το παιδί βήχει στη διάρκεια του ύπνου και αν ξυπνάει από τον βήχα. Το κλάμα επίσης, το γέλιο, οι αλλαγές στη διάθεση μπορεί να αποτελούν εκλυτικούς παράγοντες βήχα ή συριγμού.

Πότε πρέπει να επισκεφθούμε το τμήμα επειγόντων περιστατικών;

Σε σοβαρές περιπτώσεις θα παρατηρήσουμε εισολκή του θωρακικού τοιχώματος , ένδειξη ότι υπάρχει σοβαρή δυσχέρεια στην αναπνοή. Το παιδί μπορεί να παρουσιάζει επίσης ταχυκαρδία, ιδρώτες και πόνο στο θώρακα.

Ζητήστε άμεσα ιατρική βοήθεια, αν το παιδί:

1.     Χρησιμοποιεί τους κοιλιακούς μύες για να αναπνεύσει.

2.     Παρουσιάζει αναπέταση των ρινικών πτερυγίων.

3.     Στην προσπάθειά του να πάρει αναπνοή, η κοιλιά εισέρχεται εντός των πλευρών .

Ακόμα και αν το παιδί δεν έχει διαγνωσθεί με άσθμα, ζητήστε βοήθεια ‘όταν υπάρχει δυσκολία στην αναπνοή.

Αίτια.

Οι υποκείμενες αιτίες του παιδικού άσθματος δεν έχουν ακόμη κατανοηθεί πλήρως.

Ορισμένες από αυτές είναι:

1.     Κληρονομικά χαρακτηριστικά.

2.     Μερικοί τύποι λοιμώξεων αναπνευστικού σε πολύ μικρή ηλικία.

3.     Έκθεση σε περιβαλλοντικούς παράγοντες όπως καπνό τσιγάρων, ρύπανση του περιβάλλοντος οι οποίοι αυξάνουν την ευαισθησία του ανοσοποιητικού συστήματος προκαλώντας σύσπαση των βρόγχων και παραγωγή βλέννης όταν το παιδί εκτίθεται σε συγκεκριμένα αίτια. Η αντίδραση στο αίτιο μπορεί να καθυστερήσει δυσκολεύοντας έτσι την ταυτοποίηση του αιτίου.

Αυτά τα αίτια διαφέρουν από παιδί σε παιδί και περιλαμβάνουν:

1.     Ιογενείς λοιμώξεις όπως π.χ. το κοινό κρυολόγημα.

2.     Έκθεση σε περιβαλλοντικά αλλεργιογόνα όπως ο καπνός τσιγάρου.

3.     Αλλεργίες σε σκόνη, τρίχωμα ζώων, γύρη, μούχλα.

4.     Φυσική δραστηριότητα.

5.     Αλλαγές του καιρού ή κρύο αέρα.

6.     Υγρασία.

Παράγοντες κινδύνου.

1.     Έκθεση σε καπνό τσιγάρου.

2.     Προηγούμενες αλλεργικές αντιδράσεις, αλλεργική ρινίτις, έκζεμα…

3.     Η διαβίωση σε αστική περιοχή με αυξημένη την πιθανότητα έκθεσης σε περιβαλλοντική μόλυνση.

4.     Χαμηλό βάρος γέννησης.

5.     Παχυσαρκία.

6.     Χρόνια ρινίτιδα.

7.     Σοβαρή λοίμωξη κατώτερου αναπνευστικού.

8.     Παραρρινοκολπίτιδες.

9.     Γαστρο-οισοφαγική παλινδρόμηση.

10.  Φύλο (κυρίως άρρεν).

Επιπλοκές.

Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται:

1.     Σοβαρές κρίσεις άσθματος που απαιτούν νοσοκομειακή φροντίδα.

2.     Διαρκής στένωση των αεραγωγών.

3.     Απώλειες μεγάλου αριθμού σχολικών ημερών.

4.     Κακός ύπνος και κόπωση.

5.     Συμπτώματα που επηρεάζουν το παιχνίδι, τα σπορ ή άλλες δραστηριότητες.

Εξετάσεις και διάγνωση.

Το άσθμα μπορεί να είναι δύσκολο να διαγνωστεί. Μια σειρά καταστάσεων οι οποίες μπορεί να προκαλέσουν συμπτωματολογία άσθματος , περιλαμβάνει:

1.     Ρινίτιδα.

2.     Παραρρινοκολπίτιδα.

3.     Γαστρο-οισοφαγική παλινδρόμηση.

4.     Ανωμαλίες αεραγωγών.

5.     Δυσλειτουργία φωνητικών χορδών.

6.     Αναπνευστικές λοιμώξεις όπως: βρογχιολίτιδα, λοίμωξη από αναπνευστικό συγκυτιακό ιό.

Σε παιδιά ηλικίας >6 ετών οι εξετάσεις για τη διάγνωση του άσθματος είναι ίδιες με αυτές των ενηλίκων. Η σπιρομέτρηση καταγράφει πόσο γρήγορα και πόσο αέρα εκπνέει το παιδί. Αυτή η εξέταση μπορεί να γίνει στην ηρεμία, την άσκηση ή μετά τη λήψη φαρμάκου. Αλλεργικά δερματικά τεστ μπορεί επίσης να απαιτηθούν.

Σε μικρότερα παιδιά η εξέταση αυτή δεν μπορεί να γίνει. Στις περιπτώσεις αυτές, ένα πολύ λεπτομερές ιστορικό είναι ο καλύτερος τρόπος για να τεθεί η διάγνωση.

Σε παιδιά ηλικίας <3 ετών ο θεράπων γιατρός περιμένει και παρατηρεί. Αυτό συμβαίνει γιατί στις ηλικίες αυτές η φαρμακευτική αγωγή και η αποτελεσματικότητά της δεν είναι σαφής.

Θεραπεία-φάρμακα.

Ο στόχος της θεραπείας είναι ο έλεγχος των συμπτωμάτων για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Καλά ρυθμισμένο άσθμα σημαίνει:

1.     Ελάχιστα ή καθόλου συμπτώματα.

2.     Ελάχιστες ή καθόλου κρίσεις.

3.     Κανένας περιορισμός στη φυσική δραστηριότητα και την άσκηση.

4.     Ελάχιστη χρήση ανακουφιστικών φαρμάκων.

5.     Ελάχιστες ή καθόλου αλληλεπιδράσεις από τα φάρμακα.

Θεραπεύω το άσθμα σημαίνει προλαμβάνω την εμφάνιση συμπτωμάτων και αντιμετωπίζω μία ασθματική κρίση σε εξέλιξη.

Φαρμακευτική θεραπεία.

1.     Μακράς δράσης φαρμακευτικά σκευάσματα.

Πρέπει να λαμβάνονται σε καθημερινή βάση.

Σε αυτά ανήκουν:

Α) Εισπνεόμενα κορτικοστεροειδή.

Β) Αναστολείς λευκοτριενίων.

Γ) Συνδυασμοί εισπνεομένων φαρμάκων.

Δ) Θεοφυλλίνη.

2.     Άμεσης ανακούφισης φαρμακευτικά σκευάσματα, όπως:

Α) Βραχείας δράσης β-αγωνιστές.

Β) Ιπρατρόπιο.

Γ) Κορτικοστεροειδή από του στόματος και ενδοφλέβια.

Σε ό,τι αφορά τη θεραπεία άσθματος που προκαλείται μετά από έκθεση σε αλλεργιογόνα:

1.     Omalizumab σε αλλεργικά άτομα με σοβαρό άσθμα.

2.     Αντιαλλεργικά φάρμακα.

3.     Ανοσοθεραπεία-Απευαισθητοποίηση.

Τα μακράς δράσης φαρμακευτικά σκευάσματα αποτελούν τη βάση της θεραπευτικής αντιμετώπισης. Τα φάρμακα αυτά ελέγχουν σε καθημερινή βάση τη νόσο και ελαχιστοποιούν την πιθανότητα εμφάνισης κρίσεων.

Ενέργειες που μπορεί να βοηθήσουν την καθημερινότητα του ασθματικού παιδιού:

1.     Μείωση της υγρασίας στο οικιακό περιβάλλον.

2.     Διατήρηση καθαρού του αέρα.

3.     Αποφυγή έκθεσης σε τρίχωμα ζώων.

4.     Μείωση της σκόνης.

5.     Συχνή καθαριότητα σπιτιού.

6.     Μείωση της έκθεσης του παιδιού σε κρύο αέρα.

Το παιδί με βρογχικό άσθμα πρέπει να βοηθηθεί ώστε να κατανοήσει οτι:

1.     Η θεραπεία αποτελεί μέρος της καθημερινότητάς του.

2.     Η συνέχιση της καθημερινής άσκησης είναι απολύτως απαραίτητη.

3.     Πρέπει να διατηρήσει το ιδανικό σωματικό βάρος.

4.     Να αποφεύγει με κάθε τρόπο την έκθεση σε καπνό τσιγάρου.

Εναλλακτικοί τρόποι θεραπευτικής αντιμετώπισης.

1.     Τεχνικές αναπνοής.

2.     Βελονισμός.

3.     Τεχνικές χαλάρωσης.

4.     Ομοιοπαθητική.

5.     Φυτικά σκευάσματα και συμπληρώματα διατροφής.

Βασίλης Τσούτσος, MD, MSc Δημόσιας Υγείας

 Ειδικός Πνευμονολόγος - Φυματιολόγος